تاریخچه نمایشگاهها در ایران و جهان
به منظور پی بردن به ارزش و اهمیت نمایشگاهها، لازم است نگاهی به تاریخچه و قدمت این حرکت در طول دوران گذشته تاکنون داشته باشیم. از ابتدایی ترین روشهای مبادله و تجارت در دوران گذشته، مبادله کالا با کالا و خدمات بوده است که در اصطلاح همان مبادلات تهاتری امروزیست .
از آنجا که در گذشته امکان بدست آوردن تمام نیازها و احتیاجات به طور روزمره میسر نبود و از طرفی امکان شناسایی افراد و گروههایی که بتوانند این نیازها را بر طرف کنند نبود، صاحبان کالا و خدمات در محلهایی گردهم آمده و نسبت به عرضه آنچه که در اختیار داشتند و مازاد بر نیازشان بود اقدام می نمودند. در حقیقت می توان گفت قبل از دوران پیدایش پول نیز نمایشگاههای مختلفی برپا می شده و یکی از عوامل تأثیر گذار در پیدایش و رواج سکه های قیمتی (پول) برگزاری و برپایی اینگونه نمایشگاهها بوده است.
هرچند برپایی این گونه بازارها مفهوم امروزی نمایشگاه را نداشت، لیکن تداوم آن و تغییر شکل و شیوه های عرضه و برپایی آن در طول مدت زمان زمینه های شکل گیری نمایشگاههای پیشرفته را پدید آورد و همانطور که می بینید در عصر حاضر بازارچه ها و مکانهای دادوستد قدیم تبدیل به فضایی برای تبادل اطلاعات و افکار و دانش و تکنولوژی بین ملل مختلف گردیده است.
تا قبل از سال 1851 میلادی نمایشگاههای مختلفی در گوشه و کنار جهان با عناوین و موضوعات مختلف برگزار گردید که در عصر خود نیز دارای اعتبار بود ه اند، اما اولین نمایشگاه جهانی به شکل امروزی در سال 1851 میلادی و در محلی بنام کریستال پالاس در هاید پارک شهر لندن پایتخت انگلستان تحت عنوان "نمایشگاه بین المللی کالاهای ملل جهان " برپا گردید، و بالغ بر 14000 غرفه دار از سراسر جهان در آن حضور داشتند و ایران نیز در فضایی به وسعت 92 متر مربع یکی از مشارکت کنندگان بود.
این نمایشگاه در زمان خود بگونه ای مورد توجه قرار گرفت که جمعیتی بالغ بر میلیون نفر از آن بازدید کردند و آنچنان تاثیری بر نمایشگاههای سنتی آمریکا از خود بجا گذاشت که یکسال بعد آمریکایی ها نیز اولین نمایشگاه بین المللی خود را در سال 1852 در نیویورک بر پا نمودند . در طی سالهای بعد نمایشگاههای متعدد دیگری در بسیاری از کشورهای اروپایی با شیوه های خاص خود بر پا گردید و هر کدام سعی در بهتر برگزار کردن نمایشگاههای خود داشتند . نمایشگاهها در طی دوران مختلف و به واسطه شرایط حاکم بر زمان خود دستخوش تغییراتی شده اند ولی نکته ای که همواره در تمامی نمایشگاهها قابل توجه است ، تحولی است که برگزاری نمایشگاه درآن دوران از خود باقی گذاشته و غالباً منشأ اثر در صنایع و تجارت جوامع بشری گردیده است.
در نمایشگاه سال 1851 لندن یک سالن نمایشگاهی با مساحتی حدود 74000 متر مربع در مدت شش ماه با استفاده از آهن و شیشه و چوب به صورت قطعات منفصله در کارگاههای مختلف ساخته شد و در محل نمایشگاه به یکدیگر متصل گردید.
پیشنهاد ساخت سالن نمایشگاه 1851 با استفاده از تکنولوژی قطعات منفصله که شاید در آن دوران مطرح نمودن چنین ایده هایی با مشکلات و مقاومتهایی روبرو بود تحولی عظیم در صنعت ساخت و ساز محسوب می گردید . روشی که امروزه از متداولترین روشهای ساخت و ساز محسوب می گردد.
از دیگر مصادیق بارز و ماندگار عرضه تکنولوژی و فناوری جدید، نمایشگاه سال 1889 پاریس است. در این نمایشگاه طرح ساخت برج ایفل که از مدتها قبل توسط مهندس ایفل به مقامات شهر پاریس ارائه و پیشنهاد گردیده بود به عنوان یک سمبل و کالای نمایشی ولی ماندگار در نمایشگاه اجرا گردید. سالها بود که مقامات شهر پاریس با این تصور که وجود چنین برجی به قداست تاریخی شهر آسیب می رساند با ساخت آن مخالفت می نمودند و تنها فضایی که شرایط عرضه هنر و توان مهندسی آقای ایفل را فراهم می آورد حضور در نمایشگاه بود.
این برج در کنار رود سن و در مدت 17 ماه ساخته شد و بعدها مورد تحسین مردم فرانسه و جهانیان قرار گرفت بطوریکه مخالفان احداث آن نیز از وجود چنین برجی در کشورشان افتخار می کردند. برج ایفل در ابتدای فضای نمایشگاه ساخته شده بود و در پشت آن سالن نمایشگاه که در نوع خود از تکنولوژی خاص و پیشرفته ای برخوردار بود بر پا شده بود.
از دیگر مصادیق بارز و ماندگار عرضه تکنولوژی و فناوری جدید، نمایشگاه سال 1889 پاریس است. در این نمایشگاه طرح ساخت برج ایفل که از مدتها قبل توسط مهندس ایفل به مقامات شهر پاریس ارائه و پیشنهاد گردیده بود به عنوان یک سمبل و کالای نمایشی ولی ماندگار در نمایشگاه اجرا گردید. سالها بود که مقامات شهر پاریس با این تصور که وجود چنین برجی به قداست تاریخی شهر آسیب می رساند با ساخت آن مخالفت می نمودند و تنها فضایی که شرایط عرضه هنر و توان مهندسی آقای ایفل را فراهم می آورد حضور در نمایشگاه بود.
این برج در کنار رود سن و در مدت 17 ماه ساخته شد و بعدها مورد تحسین مردم فرانسه و جهانیان قرار گرفت بطوریکه مخالفان احداث آن نیز از وجود چنین برجی در کشورشان افتخار می کردند. برج ایفل در ابتدای فضای نمایشگاه ساخته شده بود و در پشت آن سالن نمایشگاه که در نوع خود از تکنولوژی خاص و پیشرفته ای برخوردار بود بر پا شده بود.
صنعت نمایشگاهی با سرعت در حال توسعه و تحول بود و کشورهای بسیاری وارد این عرصه شده و اقدام به برگزاری نمایشگاه می نمودند ولی از آنجائیکه توسعه و گسترش هر فعالیت و حرکت اقتصادی باعث افزایش تعداد فعالان و متخصصان آن صنعت می شود، ضرورت ایجاد تشکل، سندیکا و یا اتحادیه به منظور توسعه همکاریهای بهتر و تدوین روشهای یکپارچه و استاندارد برگزاری نمایشگاهها و کمک به کشورها و شرکتهایی که در ابتدای راه فعالیتهای نمایشگاهی بودند به شدت احساس شد،
از این رو با تلاش و همفکری نمایشگاههای بین المللی فعال در دهه بیست مانند بروکسل، بوداپست، کلن، فرانکفورت، لایپزیک، میلان، پاریس، وین، زاگرب، اوترخت، والنسیا، لوبیانا، پادوا، لیو ن و بر دو، اتحادیه نمایشگاههای بین المللی(UFI) در سال 1925 میلادی پایه گذاری گردید. این اتحادیه یک سازمان بین المللی و غیرسیاسی و غیر انتفاعی است و در راستای بهبود کیفیت برگزاری نمایشگاهها، تدوین مقررات و روشهای برگزاری نمایشگاه، دوره های آموزشی مورد نیاز و در مجموع سازماندهی و هماهنگی بین اعضای خود فعالیت می کند و از کمیته های مختلفی در درون خود تشکیل شده و هر یک از اعضا طی شرایطی می توانند به عضویت و ریاست کمیته های تخصصی آن انتخاب شوند.
از جمهوری اسلامی ایران ابتدا شرکت سهامی نمایشگاههای بین المللی ج .ا.ایران و در سالهای اخیر شرکتهای نمایشگاهی تبریز، مشهد، اصفهان، شیراز و کیش توانسته اند به عضویت(UFI) درآیند.
اداره مرکزی اتحادیه ابتدا در میلان آغاز به کار نمود و از سال 1948 میلادی به پاریس منتقل شد. در حال حاضر(UFI) با بیش از 80 سال تجربه، تحقیقات مرتبط با صنعت نمایشگاهی انجام می دهد و نتایج آن در بازاریابی و آموزش بکار می رود.
از دیگر مجامع معتبر بین المللی، کمیته بین المللی نمایشگاهها (International Exhibition Bureau)است که مقر آن در پاریس واقع شده است.
این کمیته وظیفه سازماندهی نمایشگاههای جهانی(EXPO) ها را بعهده دارد و به تقاضاهای اعضا در خصوص میزبانی و تدوین مقررات برگزاری اکسپو با توجه به قوانین حاکم در کشور میزبان رسیدگی می کند.
تاریخچه مختصری از برگزاری نمایشگاه در ایران
در ایران و در گذشتهای بسیار دور، همانند دیگر کشورهای دنیا، برپایی بازارهای مکاره بر سر راه مسیرهای تردد کاروانهای تجاری و تشکیل بازارچه های محلی جهت تبادل کالا و خدمات متداول بوده است ولی هیچ کدام از آنها شکل نمایشگاههای امروزی را نداشته اند.
همانطور که قبلأ اشاره شد، اولین اقدام نمایشگاهی صورت گرفته توسط ایرانیان، حضور تعدادی از بازرگانان در سال 1230 هجری قمری (1851 میلادی) در زمان میرزا تقی خان امیر کبیر در نمایشگاه کریستال پالاس لندن بوده است و از اولین اقدام تخصصی برپایی نمایشگاه بین المللی در کشور می توان به نمایشگاهی از تولیدات صنعتی کشور ایتالیا در سال1337 در تهران اشاره نمود.
پس از آن وزارت امور اقتصاد و دارایی در سال 1347 به منظور برپایی نمایشگاههای صنعتی، شرکت سهامی نمایشگاههای بین المللی ایران را در محل فعلی خود تاسیس نمود و از سال 1352 به بعد همه ساله در فصول شهریور و مهر ماه اقدام به برپایی نمایشگاههای بین المللی بازرگانی تهران نمود. شرکت سهامی نمایشگاههای بین المللی ایران از سال 1353 از وزارت امور اقتصاد و دارایی جدا و به وزارت بازرگانی ملحق گردید بعدها و با توجه به تغییر شیوه های برگزاری نمایشگاهها، نمایشگاه بین المللی بازرگانی تهران پس از برگزاری بیست و ششمین دوره خود در سال 1379 جای خود را به نمایشگاههای تخصصی داد و از آن سال تا به امروز نمایشگاههای تخصصی متعددی با عناوین خاص خود در حال برگزاری هستند.
تدوین: آریا مجیدی
برگرفته از وبسایت شرکت سهامی نمایشگاه های بین المللی ج.ا. ایران